Công nghệ – truyền thông – xu hướng · Cẩm nang

Văn hoá idol & concert etiquette

(xem concert cho đã · không làm phiền người khác · tôn trọng idol & fan)

Mục tiêu: bạn có bản đồ cơ bản về văn hoá idol (Nhật – Hàn – Việt), hiểu quy tắc bất thành văn khi đi concert/fanmeeting, biết những điều tuyệt đối không nên làm, và có checklist trước – trong – sau concert để vui mà vẫn an toàn, tôn trọng.

A. “Định hình” nhanh: Idol – Fan – Concert

Từ góc nhìn Việt–Nhật–Hàn:
– Fan không chỉ là khách hàng, mà còn là một phần của sân khấu.
– Concert không chỉ là nơi “quẩy”, mà cũng là sự kiện có quy tắc rõ, nhất là ở Nhật.

B. Từ vựng nhanh để “bắt sóng” văn hoá idol

1) Nhật

• Idol（アイドル）: nghệ sĩ được định vị thiên về “hình tượng + gần gũi fan” hơn là chỉ giọng hát.
• Oshi（推し）: thành viên/band mà bạn “đẩy thuyền / bias”.
• Wota（ヲタ）: fan cuồng idol (idol otaku).
• Uchiwa（うちわ）: quạt tròn in tên/ảnh idol, thường cầm đi concert.
• Penlight（ペンライト）: gậy đèn phát sáng, đổi màu theo bài/nhóm.
• Cheki（チェキ）: chụp hình instant (polaroid) với idol, thường trong event nhỏ.

2) Hàn & quốc tế

• Bias: thành viên bạn thích nhất.
• Bias wrecker: người “đánh vỡ bias” (bạn bắt đầu nghiêng).
• Fanchant: phần fan đồng thanh theo bài hát.
• Lightstick: gậy đèn chính thức của nhóm.
• Hi-touch / Fansign: sự kiện fan chạm tay / ký tặng.

C. “Concert etiquette” là gì & vì sao quan trọng?

Concert etiquette = những quy tắc có thể không ghi hết trên vé, nhưng nếu phá vỡ:

• Gây khó chịu cho fan khác (che tầm nhìn, đẩy, hét vào tai…).
• Làm idol phân tâm, thậm chí té ngã, chấn thương (ném đồ lên sân khấu).
• Ảnh hưởng tới an ninh & hình ảnh cả fandom (quay lén, livestream lậu).

Bạn đi concert không chỉ đại diện bản thân, mà còn đại diện:

• Fandom (tên fandom, màu lightstick).
• Người Việt (ở concert quốc tế/nhật/hàn).

D. Trước concert: chuẩn bị thông minh

1) Đọc kỹ thông tin official

• Thời gian mở cửa, bắt đầu, kết thúc.
• Luật venue:
  • Cấm/cho phép máy ảnh, banner, lightstick ngoài.
  • Quy định về cỡ bảng tên/uc hiwa, đồ bị cấm (gậy selfie, dù, đồ nguy hiểm…).
• Hình thức check-in: vé giấy, QR, hộ chiếu/CMND.

2) Đồ mang theo nên / không nên

Nên:

• Vé, giấy tờ tùy thân, tiền mặt/thẻ, điện thoại còn pin.
• Khẩu trang (tuỳ quy định), nước uống (nếu được phép), pin dự phòng.
• Lightstick/penlight chính thức hoặc loại được phép, quạt nhỏ, khăn.

Hạn chế/Không nên:

• Banner/bảng tên quá to che người sau.
• Gậy selfie, tripod, máy ảnh ống kính to nếu venue cấm.
• Vật dễ bay, chai thuỷ tinh, đồ nặng có thể gây thương tích.

3) Tâm lý & sức khoẻ

• Ăn uống trước khi xếp hàng; uống nước đủ.
• Mang giày/sandal thoải mái, tránh giày cao gót khó đứng lâu.
• Nếu bạn thấp: chấp nhận rằng không phải lúc nào cũng thấy rõ 100%, đừng “gồng” bằng cách trèo ghế hay nhảy lên vai người khác.

E. Trong concert: 7 nguyên tắc “vàng”

1) Không che tầm nhìn người sau

• Không giơ lightstick, bảng tên, điện thoại quá cao trong suốt concert.
• Khi quay/trụp, cố gắng giữ ngang tầm mặt hoặc thấp hơn.
• Tránh mang bảng cứng cao quá đầu; nếu cần, giơ lên đúng moment rồi hạ xuống.

2) Không đẩy, chen lấn, xô người khác

• Kể cả khu đứng (standing):
  • Không dùng lực để chèn lên gần sân khấu.
  • Tôn trọng khoảng cách cơ bản, đặc biệt với người nhỏ, trẻ em, người khuyết tật.
• Nếu có mosh pit/crowd surf (rock/live house):
  • Chỉ tham gia nếu biết luật chơi & đủ sức.
  • Hỗ trợ nếu ai đó ngã, không giẫm lên.

3) Không ném đồ lên sân khấu (trừ khi idol chủ động yêu cầu)

• Nhiều nơi cấm ném đồ: quà, thú bông, chai nước…
• Đồ bay có thể:
  • Trúng người, gây thương tích.
  • Làm idol giật mình, vấp té.

Nếu muốn tặng quà:

• Dùng quầy fan letter/box hoặc hình thức do công ty chỉ định.
• Tôn trọng rule: nhiều nghệ sĩ/venue cấm quà trực tiếp vì lý do bảo mật & sức khoẻ.

4) Hét cổ vũ ≠ la hét vô tội vạ

• Hò reo, hát theo, fanchant là OK, nhưng:
  • Không hét liên tục giữa phần hát chậm, ballad, MC cảm xúc.
  • Không hét chèn lên giọng idol (vì micro & PA rất nhạy).
• Văn hoá Nhật: nhiều concert yêu cầu cổ vũ “gọn gàng”, thậm chí 1 số đợt Covid còn hạn chế hò hét (chỉ vỗ tay, lắc lightstick).

5) Quay phim/chụp hình: theo luật của từng show

• Có show:
  • Cấm toàn bộ quay/chụp – nhân viên sẽ nhắc, thậm chí mời ra ngoài.
  • Cho phép chụp/quay một phần (ví dụ MC cuối, bài cuối, hoặc chỉ điện thoại).
• Không nên:
  • Livestream full concert.
  • Đứng trên ghế để quay.
  • Đưa camera sát mặt idol, làm chói mắt (flash).

6) Tôn trọng idol & fan: không body-shaming, không quấy rối

• Không bình luận ngoại hình, cân nặng, màu da, giới tính… một cách xúc phạm.
• Không chạm người khác (ôm, kéo, sờ…) khi chưa được đồng ý, nhất là ở hàng đứng.
• Không nói xấu idol khác ngay trong venue – mỗi người có “oshi” riêng.

7) Đi toilet, ra vào: chọn thời điểm

• Tránh đi lại lúc:
  • Idol đang hát/MC.
  • Đoạn cao trào.
• Ưu tiên:
  • Tranh thủ lúc đổi sân khấu, VCR, break.

F. Cụ thể hoá: Nhật & Hàn có gì đặc trưng?

1) Nhật – idol & live house / hall

• Nhiều concert/“live” ở:
  • Live house nhỏ: đứng gần, khoảng cách cực gần idol.
  • Hall lớn: ngồi ghế, từng block rõ ràng.
• Thường có rule:
  • Không mang penlight tự chế quá sáng, laser.
  • Không lắc penlight quá hung, không quơ ngang đầu người khác.
  • Không gào tên idol không ngừng trong phần MC nghiêm túc.

Các “oendan” (nhóm cổ vũ) ở idol truyền thống:

• Thường có furi (振り) – động tác tay + chant theo từng bài.
• Nếu không thuộc, cứ lắc penlight theo beat, không cần cố “copy sai nhịp”.

2) Hàn – lightstick & fanchant

• Hầu như nhóm idol lớn đều có:
  • Lightstick chính thức.
  • Fandom name & fanchant, có thể up trên YouTube/Weverse.
• Trước concert:
  • Fan thường học fanchant (gọi tên, câu key) → concert thành “dàn đồng ca”.
• Quy tắc:
  • Không bật lightstick nhái, gây rối màu biển light.
  • Khi idol nói/ballad → giảm volume fanchant, ưu tiên không khí cảm xúc.

G. Fanmeeting, hi-touch, handshake: etiquette “giao lưu gần”

1) Thời gian cực ngắn, chuẩn bị câu nói trước

• Thường 1–5 giây/người.
• Chuẩn bị 1 câu:
  • Khen ngắn gọn:
    • JP: 「いつも元気をもらっています。ありがとうございます。」
    • VN: “Em luôn nhận được nhiều năng lượng từ anh/chị, cảm ơn nhiều ạ.”
  • Tránh câu quá dài, idol sẽ không kịp nghe.

2) Không cố kéo dài hoặc kéo tay idol

• Không:
  • Kéo tay, nắm chặt, ôm, hôn tay… khi staff đã ra hiệu phải đi.
  • Đưa đồ vật “lạ” (mặt nạ, đồ ăn, drink mở nắp…).
• Hãy tôn trọng:
  • Idol phải gặp hàng trăm/ngàn fan → giữ vệ sinh, đeo khẩu trang nếu được yêu cầu.

H. Online: fancam, fancall, mạng xã hội

1) Fancam & share video

• Nếu show cho quay:
  • Chỉ share đoạn ngắn, chất lượng ok, credit nếu dùng lại fancam người khác.
• Nếu show cấm quay:
  • Đừng upload lén, dù “chỉ 10s”.
  • Tôn trọng thông báo của công ty/ban tổ chức.

2) Call online (fancall)

• Chuẩn bị:
  • Internet ổn, chỗ sáng, background gọn.
  • 1–2 câu JP/EN/KR ngắn gọn, rõ ràng.
• Etiquette:
  • Không ghi âm/livestream nếu bị cấm.
  • Không hỏi idol câu quá riêng tư/nhạy cảm (tình yêu, chính trị, scandal…).

I. 10 lỗi phổ biến & cách sửa

1. Mang banner/bảng tên quá to, giơ cao suốt concert → che người sau → chọn cỡ vừa, giơ đúng lúc.
2. Đẩy, chen lên trước, đặc biệt ở standing → vừa nguy hiểm, vừa xấu hình ảnh fandom → giữ vị trí & khoảng cách, ưu tiên an toàn.
3. Hét tên idol trong mọi khoảnh khắc → phá ballad/MC → học fanchant & dùng đúng phần.
4. Ném quà/đồ lên sân khấu không được phép → nguy hiểm → tặng qua box official nếu có.
5. Quay phim/livestream toàn show dù bị cấm → có thể bị mời ra ngoài, xoá video → tôn trọng rule.
6. Đi muộn, ra vào liên tục → giẫm chân, che view người khác → cố gắng đến sớm & hạn chế di chuyển.
7. Bỏ qua sức khoẻ: xếp hàng dài, không uống nước, không ăn → ngất xỉu → chuẩn bị nước nhẹ, snack, nghỉ khi cần.
8. War fandom ngay trong concert, cãi nhau vì bias → mất vui → nhớ rằng idol nào cũng đang làm việc, fan nên lịch sự.
9. Sau concert spam tag idol, staff với comment quá khích, xúc phạm người khác → ảnh hưởng hình ảnh cả cộng đồng.
10. Quên mất: concert là trải nghiệm tập thể → chỉ nghĩ tới mình → hãy xem mình là một phần của biển fan, không phải trung tâm.

J. Checklist 60 giây trước khi vào concert

• [ ] Đã đọc rule official (cấm/quy định quay, banner, lightstick…).
• [ ] Vé, giấy tờ, tiền, điện thoại, pin dự phòng đầy đủ.
• [ ] Banner/bảng tên ở kích cỡ không che người sau, lightstick hợp lệ.
• [ ] Biết vị trí toilet, lối thoát hiểm trong venue.
• [ ] Đã ăn nhẹ & mang theo nước (nếu được phép).
• [ ] Tự nhắc: không đẩy, không ném, không trèo ghế.
• [ ] Lưu 1–2 câu cảm ơn/bày tỏ nếu có moment eye contact/handshake.
• [ ] Tôn trọng staff: nghe theo hướng dẫn, không cãi khi bị nhắc.
• [ ] Tôn trọng idol & fan: không quay lén khi bị cấm, không quấy rối, không body-shaming.

Kết

Văn hoá idol và concert không chỉ là:

• Lightstick, slogan, fanchant,
• Mà còn là cách bạn cư xử với idol, staff, fan khác, và chính bản thân mình.

Khi hiểu & tôn trọng concert etiquette, bạn sẽ:

• Tận hưởng show trọn vẹn hơn,
• Trở thành fan “xịn” trong mắt idol & cộng đồng,
• Và biến mỗi concert thành một ký ức đẹp, chứ không phải “câu chuyện drama”.